Flakkerende vlammen !?

Bij de vondstverwerking werd vandaag dit fragment aangetroffen. Het baksel doet aan bakstenen denken, het glazuur en de versiering eerder aan aardewerk. De buitenkant lijkt in een patroon van driehoekige motieven ingesneden, waarna deze is gebakken en geglazuurd.

Kerfsnede versiering op grofkeramisch object uit Yesse

We kennen dit soort grofkeramische versierde objecten eigenlijk vooral in twee varianten, en beide hebben te maken met vuur. De eerste optie is dat het een fragment van een ‘haardsteen’ is. Haardstenen zijn decoratieve bakstenen die achter en naast de haard werden geplaatst in muren, waarbij de vlammen van het haardvuur de voorstelling verlichtten. Voor de geometrisch versierde haardstenen met glazuur, kan het glazuren en de patronen voor een fonkelende schittering hebben gezorgd.  Te Yesse zijn al eerder fragmenten van haardstenen ontdekt. Deze hadden echter meer sierlijke, bloemachtige motieven.

Haardstenen uit Yesse (links gevonden in 2010, rechts in 2021).

Het huidige fragment heeft echter scherpe, driehoekige versieringsmotieven. Die kennen we goed van twee vindplaatsen uit de stad Groningen: van het Forumterrein en de Sint Jansstraat, beschreven door Kirsten Bosma in 2021. Beide locaties hebben een monastieke connectie: op het forumterrein bevond zich een refugium van het Wittewierumer klooster Bloemhof, en in de Sint Jansstraat was een Zusterhuis , dat in de 15e eeuw door Ludeke Jarges aan het Fraterhuis of Hieronymusklooster werd geschonken (Bosma 2021, 108).

Voorwerpen met driehoekige kerfsnede uit Groningen (links: Forumterrein, Tekening Martha Koeweiden, rechts: Sint Jansstraat, tekening: Jaap Buist), naar: Bosma 2021.

Het betreft hier fragmenten van aardewerken grofkeramische kandelaars voor vijf kaarsen. Volgens Bosma (2021, 116-117) worden deze vooral aangetroffen op klooster, kerken en refugia in Groningen en Friesland. Geen enkel exemplaar lijkt op een andere, en ze lijken dus individueel gemaakt te zijn, vermoedelijk door de bakkerijen waar ook ander tichelwerk werd vervaardigd.

Kandelaar Sint Jansstraat Groningen. Foto Jaap Buist (uit: Bosma 2021, 109 afb. 5)

Het nu te Yesse gevonden fragment doet sterk aan de voet van zo een kandelaar denken, maar dan met glazuur toegevoegd. Een schitterend object!