Mantelspeld (2)

We zouden nog even terugkomen op de duiding van de gister geïntroduceerde mantelspeld. Wat is nu precies op te zien?  Hoewel het laatste woord zeker nog niet geschreven is (het lijkt soms wel een Rorschach-test…ieder ziet er wat anders in), ziet Abt Augustinus er een griffioen in.

Mantelspeld met mogelijke duiding (fabeldier?)

De griffioen (Greif, Gryphon) is een mythologisch fabeldier samengesteld uit de kop, voorpoten en vleugels van een roofvogel, en het achterlijf van een leeuw. In sommige varianten heeft deze verder nog de oren van een paard en hanekam van vissenschubben. Mogelijk symboliseert de combinatie van aarde (leeuw) en lucht (vogel) een heerschappij over twee rijken. Vanaf de middeleeuwen, wordt de griffioen gezien als bewaker van het goddelijke of als symbool van de goddelijke macht.

Op basis van kunsthistorische aanwijzingen, kunnen we in ieder geval aannemelijk maken dat de beeldtaal van de griffioen bij (religieuze) middeleeuwse gemeenschappen bekend was. Zo is in de glas-in-loodramen van de kapel van St. Osmanna in de kerk van Saint-Denis in de 12e eeuw al een kleurig uitgevoerde griffioen afgebeeld. Verder kennen we een Cisterciënzer voorbeeldenboek (ter inspiratie bij de verluchtiging van manuscripten) uit het het Cistercienzerklooster Rein bij Graz (Oostenrijk, gesticht 1129 AD) waarbij ook een vel met fabeldieren is opgenomen. Hierop is een griffioen duidelijk herkenbaar.

Links: griffioen uit Saint-Denis (13e eeuw). Rechts: uitsnede uit Musterbuch klooster Rein (A), ca. 12e eeuw).

Het is dus zeer wel mogelijk dat de Yesser religieuze gemeenschap, dit symbool herkende. Het is echter nog wel onduidelijk van welke plaats deze insigne afkomstig is. Directe comparanda ontbreken, en meerdere steden hadden een griffioen als symbool of in hun wapen.